Marielitos

VIÑALES - Het punt met sommige politieke systemen is dat de woorden over voorspoed, welvaart en geluk vaak afwijken van de werkelijkheid. En als de bevolking voortdurend hoort dat het land een paradijs is, maar er is geen brood op tafel, dan wordt er gemord. Ofwel er ontstaat onrust en opstand of mensen gaan er vandoor (met alle risico's vandien).

Eind jaren '70 maakte de Cubaanse economie een zware tijd door en samen met het ontbreken van totale vrijheid was het voor veel Cubanen reden genoeg om het leven op het eiland voor gezien te houden en te vertrekken. Maar hoe doe je dat? Er was geen ijzeren gordijn maar de zee om Cuba kan gevaarlijk zijn en vormt een natuurlijke barrière.

Wetende dat ambassadeterreinen niet horen tot het Cubaanse territorium, ontstond er in 1980 een stormloop op de ambassade van Peru, waar uiteindelijk 10.000 mensen asiel wilden aanvragen.

'Onderkruipsels'

Dat moet door Castro zijn ervaren als een vernedering, want waarom zouden deze mensen (en nog heel veel anderen) voor het oog van de camera's in hemelsnaam jouw socialistische heilstaat willen verlaten? Het moet gezegd dat de Cubaanse leiding op tijd inzag, dat alleen hele draconische en zwaar repressieve middelen mensen nog enigszins zouden kunnen tegenhouden en daarom had hij geen keuze. Het werd een nederige oefening in knarsetandend accepteren van de situatie. Het stond iedereen vrij te vertrekken als men dat wilde en Castro stond toe dat Cubanen in de USA een grote overtocht via de zee gingen organiseren. 

De Freedom Flotilla (bestaande uit jachten, boten en verder alles wat dreef)  bracht vanuit de haven van Mariel 125.000 Cubanen (de Marielitos) over naar Florida. Castro zag trouwens zijn kans schoon om gelijk maar even een hele rits criminelen en verstoorde mensen op de boot te zetten en op die manier de nodige problemen naar de USA te exporteren. Opgeruimd staat netjes zal hij hebben gedacht en bovendien daalde op die manier het werkloosheidscijfer. 

Overigens was het ook weer niet zo dat het Cubaanse regime helemaal lijdzaam toekeek. Het organiseerde demonstraties, zette 'kameraden' aan te demonstreren tegen deze 'antisociale elementen' en 'onderkruipsels' en geweldgebruik werd niet verboden (als het al niet werd aangemoedigd).

Liberalisering

Het zou niet de laatste economische crisis zijn; tien jaar later was het weer raak en dat had alles te maken met de ineenstorting van het Oostblok en de Sovjet-Unie en de versteviging van de boycot door Amerika.

De crisis waar de Cubaanse economie in terecht kwam, was ronduit verwoestend. De reactie van de bevolking was dit keer aanvankelijk geen 'flight', maar een fight. Al werd door de regering beperkt toegestaan dat men eigen bedrijfjes kon beginnen, de volkswoede was groot en openlijk. De Brigadas de Respuesta Rápida (snelle interventiebrigades) sloegen aanvankelijk demonstraties onverbiddelijk neer en Fidel zelf kwam naar de Malecon om de ziedende bevolking tot rust te manen. Dat lukte, maar 70.000 mensen besloten daarop alsnog met eigen bootjes te vertrekken in het besef dat ze niets hoefden te verwachten van de regering, behalve dan een harde hand.

Enkele jaren later liberaliseerde Castro in toenemende mate de economie, hetgeen een einde maakte aan deze beroerde periode, waarin feilloos werd blootgelegd dat de economie er voor lijk bij lag en dat mensen die een stem gaven aan deze ellende, konden rekenen op intimidatie, geweld en erger. Niet voor niets dat in de officiële geschiedschrijving deze periode werd verbloemd met termen als  de Periodo Especiál of Opción Cero. 

Je zou zeggen dat je leert van je ervaringen. En toch ontstond er ook vorig jaar regelrechte opstand omdat de economie zwaar te lijden had onder de Covid-crisis waardoor de toeristen en hun centen wegbleven. Ook toen was de eerste reflex de greep naar de wapenstok. Maar daar komen we nog op terug.

Klik op banner om terug te keren naar onze reisblog