Una cama des rosas

GUARDALAVACA - "Ik zit nu 43 jaar in de politiek en ik weet wat ik doe en wat ik moet doen. Ik heb geen enkele twijfel over hoe ik de waarheid moet vertellen en hoe ik dat op een elegante manier kan doen". Naarmate Fidel Castro langer de macht had, ging hij steeds minder aan zichzelf twijfelen en het was voor hem duidelijk wat de waarheid was, gewoon omdat hij zelf bepaalde wat de waarheid was. Fidel is Cuba en Cuba is Fidel. De blik in het gezicht van de zonnekoning verried ook dat die onbedreigde positie hem toekwam en vanzelfsprekend was.

Fidel Castro was een categorie apart. 'A tale of two worlds'. Bevlogen en schijnbaar benaderbaar, maar ook vol van zichzelf en vaste gast op de verkeerde lijst van Amnesty International. Er zijn veel mensen die het bloed van Castro konden drinken, maar El Lider had (en heeft!) ook een behoorlijke schare fans (in binnen- en buitenland).

Toespraken 

Waar Fidel kwam, stonden de pleinen vol. In het publiek stonden belangstellenden en partijkanonnen, maar ook mensen die begrepen dat ze er verstandig aan zouden doen aanwezig te zijn, om de schijn van desinteresse en dus problemen te voorkomen.

Wat de mensen echter bond, was dat ze kennelijk tijd over hadden, want die toespraken van Castro waren vooral heel lang. Uren en uren ging hij maar door en  hij pakte iedereen die afweek van de lijn pittig aan. De toespraken van Fidel Castro zijn in ieder geval legendarisch geworden. Hij maakte wijdse gebaren, de vuist ging in de lucht en door zijn stemgebruik en zijn mimiek kon je gewoon niet in slaap vallen. Zijn oordelen waren zelden genuanceerd, vaker plat en soms onbehouwen grof en vijandig. 

Maar er zat ook een charmeur in Fidel. Tijdens een bezoek aan Canada sprak hij -latino als hij was- de vrouw van de minister-president toe. Hij vertelde dat hij slechte ogen had en dat hij deze trainde door recht in de zon te kijken. Dat deed pijn, zei Fidel. Maar het was altijd nog veel makkelijker dan mevrouw in de blauwe ogen aan te kijken.

.Voor alle duidelijkheid: dit was als compliment bedoeld en zo werd het ook opgevat. Want zeker in het buitenland was Fidel in sommige kringen zeer populair. De man kon immers lekker rellen met Amerika, was welbespraakt en fel. En als je niets weet van de mensenrechtenschendingen in Cuba waar Castro keer op keer verantwoordelijk voor was, of als je actief je ogen er voor sluit, dan zou je inderdaad bewondering voor de man kunnen opbrengen. 

Voortouw

Fidel Alejandro Castro Luz werd op 13 augustus 1926 geboren in het plaatsje Birán (halverwege Santiago de Cuba en Holguín). Zijn vader was de planter Ángel Castro, die ironisch genoeg als Spaans soldaat naar Cuba kwam en later voor een Amerikaans bedrijf ging werken. Hij kreeg kinderen samen met zijn kokkin Lina Ruz; jazeker, Fidel was een buitenechtelijk kind. Vijf jaar later werd Raúl geboren, en die twee zijn bij elkaar gebleven tot aan de dood van Fidel.

Castro werd opgevoed in een Jezuïetenklooster in Santiago de Cuba en ging rechten studeren in Havana. Hij kwam al gauw in contact met allerlei politieke activisten die in 1947 zonder succes een staatsgreep wilden plegen in de Dominicaanse Republiek. Daarna hield hij praktijk als advocaat voor de armen.

Zijn bloed kookte over door de parade aan dictators en potentaatjes die Cuba overleverden aan de Amerikanen en de maffia. Fidel nam het voortouw in de opstand die op 26 juli 1953 startte met de bestorming van de Moncadakazerne in Santiago de Cuba. De opstand werd neergeslagen en Castro ging enkele jaren in Mexico in ballingschap. In 1956 landde hij met 81 andere rebellen met het bootje Granma op de kust bij de mangrovebossen bij Los Colorados (in de provincie die nu Granma heet). In het clubje zaten ook zijn broer Raúl, kameraad Camillo Cienfuegos en een Argentijnse arts die zich betrokken voelde bij de Cubaanse zaak: Che Guevara.

Podium

Deze landing werd een grote sof. Batista sloeg hard toe met zijn luchtmacht; een dozijn van de rebellen wist het te overleven en dook onder in de Sierra Maestra. Daar zou Fidel zijn vermogen laten zien hoe je een opstand echt organiseert. Hij startte met de opzet van een rebellenleger (ejercito rebelde) en regelde als geoefend communicatie-adviseur een interview met de New York Times, zodat hij een podium kreeg voor zijn opvattingen. Tegelijkertijd werden enkele militaire speldenprikken uitgedeeld aan het leger, die de publiciteit haalden en die zorgden voor steeds meer aanwas en steeds meer steun onder de bevolking. 

Fidel moet hebben begrepen dat de bevolking boven alles snakte naar de bevrijding van de dictator Batista en veel minder gedreven was om te vechten voor de vestiging van het communistische paradijs. Fidel zei daarover: "Als we hadden gepauzeerd om de mensen te vertellen dat we marxistisch-leninisten waren, terwijl we op de Pico Turquino zaten en nog niet sterk waren, is het mogelijk dat we nooit de vlakten hadden bereikt."

Onbedreigd

De strijd die volgde eindigde op 1 januari 1959 met het vertrek van Batista waarna een regeerperiode van meer dan zestig jaar startte. Zeker in het begin heeft hij zijn land door heftige crises moeten slepen en tot veerkracht gedwongen tijdens de strubbelingen met buurman en supermacht Amerika. De economische boycot bleef tot aan de dood van Castro (en daarna) een molensteen om de nek van het land.

In het begin had hij misschien nog momenten van onzekerheid, zoals dat moment dat hij aan mederevolutionair Cienfuegos vroeg tijdens een redevoering, of hij het goed deed. Maar die onzekerheid verdween als sneeuw voor de zon en eigenlijk werd Fidel al snel onbedreigd de leider van Cuba. Tijdens de veldtochten van zijn commandanten die op weg waren naar Havana, stelde Fidel bijvoorbeeld al, dat de stad waar hij op dat moment verbleef, de hoofdstad van het nieuwe Cuba was. In concreto was dat op dat monment Santiago de Cuba; vanaf het bordes van het gemeentehuis riep Fidel op 1 januari 1959 de overwinning uit.

Repressie

En die onbedreigde positie werd alleen maar sterker tijdens zijn bewind en Castro (ondertussen ook opperbevelhebber) liet zijn volk in woord en daad weten dat hij niet met zich liet sollen door kritische mensen. Onder zijn bewind ontstond een uitgekiend systeem van repressie. Andersdenkenden, mensen die wilden emigreren, gelovigen, homo's... ze kregen er van langs in de toespraken en werden ronduit onder druk gezet, gevangen gezet of door opgehitste Cubanen in elkaar getimmerd. 

Op die manier hadden de Cubanen de schrik flink in de benen en de meesten lieten het wel uit hun hoofd zich kritisch uit laten. Toen een suikeroogst zwaar was tegengevallen, bralde Fidel dat hij zou aftreden, omdat hij zeker was dat de menigte zogenaamd spontaan tegen dat idee in het geweer zou komen. Je zou namelijk getikt of levensmoe zijn, als je niet even 'spontaan' was. "Veroordeel me maar, het is niet belangrijk. De geschiedenis zal me vrijspreken", zei Fidel. 

Hij was zeker van zijn zaak. Castro zei dat de revolutie dag in dag uit doorging en dat het niet eenvoudig zou zijn. 'De revolutie is geen rozenbed (una cama des rosas)', maar het ontbrak Fidel en de kliek aan niets. Het geploeter, het bloed, zweet en tranen waren weggelegd voor de gewone Cubanen .

Revolutionair tot aan het einde

Fidel werd ondanks alles zeker door de ouderen gezien als een strenge maar rechtvaardige vader, terwijl de jongeren (dankzij het internet) weten dat er meer te koop is in de wereld.

Hoe dan ook, het was een slag voor het land toen hij in 2008 wegens ouderdom aftrad en het land voelde zich verweesd toen hij op 25 november 2016 overleed.

Hij werd gecremeerd en de as ging het land door en de mensen kwamen afscheid nemen, want wat je ook van hem vond, hij maakte van het kleine Cuba een land dat van zich liet horen. 

De urn is bijgezet op de begraafplaats Santa Ifigenia in Santiago de Cuba. Broer Raúl sprak bij de uitvaart nog één keer. Niet over zijn broer en wat hij voor hem betekende en wat ze samen hebben meegemaakt. Niet over zijn jeugd in Bilan en de rottigheid die de jochies toen ongetwijfeld uithaalden. Nee, de laatste woorden van Raúl gingen over het feit dat Fidel heeft laten zien dat je je principes kunt bewaren ondanks de nucleaire chantage door de imperialisten in de Verenigde Staten. Jawel en serieus. Nog één keer een stevige communistische preek a la Fidel om het af te leren. Maar ja, je bent revolutionair of je bent het niet. 

Klik op banner om terug te keren naar onze reisblog